• Menu
  • Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Geschiedenis van Vledderveen Drenthe en Boschoord

geschiedenis-vledderveen

Header Right

De geschiedenis van Vledderveen en Boschoord

  • Home
  • De tijdvakken
    • De tijdvakken: het overzicht
    • Inleiding
    • Voor 1550
    • 1550 – 1880
    • 1880 – 1945
    • 1945 tot heden
  • Uitgelicht
    • Uitgelichte onderwerpen
    • Gebouwen
    • Personen
    • Verenigingen
    • Objecten
  • Galerijen
    • Onderwerpen in de galerijen
    • Kaartgalerij
    • Documentgalerij
    • Foto’s
  • De werkgroep
    • Werkgroep Historisch Vledderveen
    • Contact
  • Handleiding website
  • Zoek
  • Home
  • De tijdvakken
    • De tijdvakken: het overzicht
    • Inleiding
    • Voor 1550
    • 1550 – 1880
    • 1880 – 1945
    • 1945 tot heden
  • Uitgelicht
    • Uitgelichte onderwerpen
    • Gebouwen
    • Personen
    • Verenigingen
    • Objecten
  • Galerijen
    • Onderwerpen in de galerijen
    • Kaartgalerij
    • Documentgalerij
    • Foto’s
  • De werkgroep
    • Werkgroep Historisch Vledderveen
    • Contact
  • Handleiding website
  • Zoek
De eerste bewoners 1

De eerste bewoners

U bent hier: Timeline Stories - tijdvakken - Voor 1550 - De eerste bewoners

25 april 2018 door //  by Marjan

Na de ijstijden, ongeveer 12.500 v Chr., was Nederland een toendra, met hier en daar wat berkenboompjes. Rendieren vinden zo’n landschap geweldig en kwamen hier vanuit het zuiden om te grazen. In hun kielzog kwamen de eerste bewoners van het Vledderveen. Het waren rendierjagers die we nu aanduiden als de Hamburgcultuur, niet te verwarren met de hamburgercultuur (want dat is een verschijnsel uit de tweede helft van de 20e eeuw). De Hamburgcultuur bestond uit jager-verzamelaars die bijna totaal afhankelijk waren van de rendieren. 90% van hun menu was rendier, met als bijvangst klein wild, vogels en vis. De term jager-verzamelaars is dus niet helemaal terecht; op de toendra is weinig te verzamelen op het gebied van besjes of wortels.

Papagaienschnabelklingendhohlkratzerbohrerschraber

Papagaienschnabelklingendhohlkratzerbohrerschraber (tekening René Loesberg)
Papagaienschnabelklingendhohlkratzerbohrerschraber
(tekening René Loesberg)

Ze bewoonden een vrij groot gebied, van Noord-Frankrijk tot Zuid-Scandinavië, met als oostgrens Polen en in het westen Engeland. Ook woonden ze in wat nu de Noordzee is, die stond toen door de lage waterstand droog. Hun naam hebben ze te danken aan de eerste vondst van hun sporen, door Alfred Rust, in de buurt bij Hamburg. Hij was de eerste die wees op een kenmerkend werktuig van vuursteen van deze Hamburg-cultuur, een soort schrapmesje met  een haakvormige punt, het Zwitserse zakmes van de steentijd. Hij noemde het dan ook een Papagaienschnabelklingendhohlkratzerbohrerschraber.

Nomaden

De mensen van de Hamburgcultuur waren nomaden, ze trokken met de rendieren waarvan ze afhankelijk waren mee. Daarmee is niet gezegd dat ze de rendieren het hele jaar volgden; ze hadden niet de beschikking over paarden of hondensleeën en lopend kun je geen rendier bijhouden. Deze mensen hadden een groot jachtgebied, waar de rendieren twee keer per jaar doortrokken en als ze geluk hadden, bleven de rendieren wat langer in hun territorium rondhangen. Ze moeten dus de kunst hebben verstaan om vlees te conserveren. In Duitsland is een kadaver van een rendier uit die tijd gevonden, verzwaard met een steen. Waarschijnlijk werd het vlees zo in het ijskoude water van een beek bewaard.

Het dagelijks leven in de steentijd

Sami voor hun tent. Er zijn wel wat verschillen met de Hamburgcultuur. Er waren nog geen weefgetouwen voor hun kleding en de trouwe viervoeter was er ook nog niet bij. Bron: Library of Congress, Prints & Photographs Division
Sami voor hun tent. Er zijn wel wat verschillen met de Hamburgcultuur. Er waren nog geen weefgetouwen voor hun kleding en de trouwe viervoeter was er ook nog niet bij. Bron: Library of Congress, Prints & Photographs Division

Van hun dagelijks leven in de omgeving van Vledderveen weten we erg weinig, omdat al het organische materiaal, zoals lichaamsresten, hout en kleding die ze gebruikten in de Drentse zandgrond vergaan is. Het enige wat overgebleven is zijn gereedschappen van vuursteen en wat ander indirect bewijs dat ze hier gebivakkeerd hebben.

Wetenschappers trekken een voorzichtige vergelijking met de Sami (voorheen de Lappen) uit Noord-Scandinavië. Dit zijn ook rendierjagers, die echter wel de kudden nareizen met hun tenten.

Vondsten bij Vledderveen

Een belangrijke archeologische vondst van de resten van een kampement van de Hamburgcultuur is gedaan bij de Middenweg. Hier vond amateurarcheoloog M. Gerrits in 1951 wat resten van vuurstenen werktuig. Een opgraving volgde, met behulp van dienstweigeraars van het kamp aan de Middenweg, waarbij veel opgegraven werd dat duidde op een kampement. Een kuil met houtskool, wat duidt op een vuur en veel vuurstenen speerpunten en werktuigen om huiden te bewerken en speerpunten bij te slijpen. Er werd geen grote afslag van vuursteen gevonden, wat er op duidt dat hier geen speerpunten werden gemaakt, maar alleen bijgeslepen. Daaruit concludeerde men dat het kampement aan de Middenweg een kleiner kamp was voor een paar jagers,  gebruikt tussen twee of meer jachtpartijen. Ook vond men fragmenten van barnsteen, waarvan de functie niet duidelijk was.

De eerste sieraden en het eerste mysterie van Vledderveen

Hanger van Oker (tekening René Loesberg)
Hanger van Oker
(tekening René Loesberg)

Wat de opgraving aan de Middenweg bijzonder maakt is de vondst van stukken oker, doorboord om als hanger te gebruiken. Oker was bijzonder waardevol in de steentijd. Australische Aboriginals hadden er een omweg van wel 700 kilometer voor over om in het bezit te komen van oker. Het diende veel doeleinden; men kon het lichaam er mee insmeren om de huid tegen kou, zon en andere weersinvloeden te beschermen; het hielp ook goed tegen insecten, die op de toendra in groten getale aanwezig zijn; het diende als kleurstof en om huiden van rendieren te conserveren. En, zoals uit deze opgraving blijkt, als sieraad. De eerste sieraden in Nederland?

Een raadsel is er ook. Waarom lieten de jagers hun waardevolle barnsteen en oker achter op het kampement? Waarschijnlijk zijn ze op een of andere manier verhinderd terug te keren om hun spullen op te halen. Het eerste mysterie van Vledderveen.

In 1996 deden archeologen een tweede onderzoek op de plek van de opgraving. Hieruit bleek dat er sinds 1951 niet veel veranderd was aan de plek van de vondsten. Na kort speuren aan de oppervlakte vond men een stuk van een priem dat perfect paste op een stuk dat tijdens de eerdere opgraving was gevonden.

Category: Bijzondere gebeurtenissen, Voor 1550

Vorig bericht: «Poel van Dien de Vrij Woest en ledig
Volgend bericht: Klimaatveranderingen mesolithicum»

Primaire Sidebar

Voor 1550

500 n.C.

De mensen keren terug

Het ontstaan van het keileem 1

De eerste vondst die weer op bewoning duidt is middeleeuws aardewerk, in de vorm van een kogelpot, gevonden op de Vledder es. Door betere landbouwmethoden, zoals plaggenbemesting, vestigden er zich weer wat boeren in de buurt. Ze konden de grond die niet verveend was weer gaan gebruiken voor hun gewassen. Hiervan moeten we ons niet …

3.000 v.C.

Weer Woest en Ledig

Weer Woest en Ledig

Van de opvolgers van de trechterbekercultuur vernemen we niet veel meer in deze omgeving. De sporen van de enkelgraf- en klokbekercultuur worden steeds verder weg van het Vledderveld gevonden. Het enige wat nog overblijft zijn offergaven die men in het veen gooide, misschien om de goden van het veen rustig te houden. Zo is er …

3.500 v.C.

Het veen

Veenmos (Foto: Agnes Monkelbaan)

In tegenstelling tot de voorgaande periode brak er nu een tijdperk aan dat bepalend werd voor het ontstaan van Vledderveen. Door de stagnerende waterafvoer ontstond moeras. Als er planten afstierven en in het water terecht kwamen, vergingen ze niet, omdat vertering altijd zuurstof en warmte nodig heeft. In het water zat weinig zuurstof, waardoor de …

3.400 v.C.

De eerste boeren

De eerste boeren

Pas in 3.400 v Chr. werd het bos aangepakt. Nieuwe, scherpe bijlen hakten aan de rand van het bos. Eigenaars van deze bijlen waren de mensen van  de trechterbekercultuur, genoemd naar de vorm van hun aardewerk. Zeer nijvere lieden, die wij ook kennen als de hunebedbouwers. Zij waren de eerste mensen in deze streken die …

12.000 v.C Van toendra naar berkenbos-/dennenbos

Klimaatveranderingen

mesolithicum

Rond 12.000 v Chr. begon er een periode van flinke klimaatschommelingen. Eerst kwam er een warmere, vochtige periode, waarbij de toendra veranderde in een berken – dennenbos. De rendieren vertrokken naar het noorden en hun plaats werd ingenomen door edelhert, eland, ree, wild zwijn en bever. Er kwamen hier nieuwe bewoners, de Tjongercultuur. Aan het …

12.500 v.C.Hamburg- versus hamburgercultuur

De eerste bewoners

De eerste bewoners 1

Na de ijstijden, ongeveer 12.500 v Chr., was Nederland een toendra, met hier en daar wat berkenboompjes. Rendieren vinden zo’n landschap geweldig en kwamen hier vanuit het zuiden om te grazen. In hun kielzog kwamen de eerste bewoners van het Vledderveen. Het waren rendierjagers die we nu aanduiden als de Hamburgcultuur, niet te verwarren met …

180.000 v.C.Ontstaan keileem. Poolwoestijnen en pingo's

Woest en ledig

Poel van Dien de Vrij

Poolwoestijn en pingo’s In de laatste ijstijd, het weichselien, was het in dit gebied een poolwoestijn. Zonder plantengroei van betekenis had de wind vrij spel en voerde zand aan, het zogenaamde dekzand. In die ijstijd schommelde de temperatuur, waardoor de bodem soms bevroren was en soms ontdooide. Uit die periode zijn pingo’s overgebleven, cirkelvormige laagten …

180.000 v.C.

Het ontstaan van het keileem

Het ontstaan van het keileem 3

De oudste sporen komen uit een zeer ver verleden, uit de voorlaatste ijstijd, 180.000 tot 130.000 jaar geleden. Toen is het keileem  ontstaan dat we nog steeds in de bodem terug vinden. Stenen en leem die door gletsjers uit de ijstijd tot een compacte laag zijn samengeperst, een laag die heel slecht water doorlaat. Door …

Footer

Inleiding

Inleiding

Het Vledderveen werd, vanaf begin 19e eeuw, bewoond door personen die meekwamen met de vervening, die wegliepen uit de kolonie, ontslagen waren uit de kolonie en kinderen waarvoor geen plaats meer was in de kolonie. Niet bekend is hoe de verhouding tussen kolonisten en niet kolonisten was.

Het hardnekkige verhaal dat Vledderveen alleen bewoond werd door “desperado’s” is onjuist.

Lees meer... overInleiding

Werkgroep Historisch Vledderveen

Werkgroep Historisch Vledderveen bestaat sinds 10 februari 2015. De doelstelling van de werkgroep is de geschiedenis van Vledderveen te beschrijven vanaf het verre verleden tot aan het heden.

Lees meer... overWerkgroep Historisch Vledderveen

© 2022 Vledderveen Drenthe · Alle rechten voorbehouden