In de jaren 1860 – 1880 werd er nog volop turf gewonnen, maar ook kwamen er steeds meer stukken land vrij. De goede stukken werden als landbouwgrond in gebruik genomen door zich in het gebied vestigende gezinnen, veelal als pachters. De bebouwing was uiterst primitief (veelal plaggenhutten) en lag verspreid over het gehele gebied. Er was nog geen enkele sprake van enige concentratie of dorpsvorming. Op de wat slechtere gronden liet men de natuur weer zijn gang gaan, het was vooral heide die hier van profiteerde. Zo ontstond er dus een afwisseling van gebruiksgrond en natuur.
De overheid liet in die tijd veetellingen (zie document “Veetellingen”) houden om een inzicht te hebben in de samenstelling van de veestapel.
De tabel 1859 – 1900 turfproductie (zie tabel 1859 – 1900 turfproductie) geeft een goed idee van de turfproductie in de tweede helft van de 19e eeuw.
Over de gehele periode van afgraving (vanaf 1815) werden steeds wijken naar behoefte gegraven. Op basis van de bestaande hoogtekaarten had men eerst de meest productieve gedeelten afgegraven, langzamerhand begon men daarna de wat minder dikke lagen af te graven. De laatste keer dat een wijk in dit gebied gegraven werd was in 1874. De verveners vroegen hiertoe toestemming aan de landeigenaar. Alle bijzonderheden, inclusief de voorwaarden en overige bepalingen om een wijk te mogen graven, zijn goed uit dit contract te halen.
Inmiddels is de bevolking van het gebied al behoorlijk toegenomen. Het eerder genoemde document Volkstelling laat dat goed zien. Veel families zijn ook veel generaties achter elkaar woonachtig in “het Vledderveen”. Een compleet overzicht van alle inwoners ooit, alphabetisch gerangschikt is te vinden op het overzicht “Vledderveners”
Het einde van de vervening en de verdere ontwikkeling van het gebied komt in het volgende tijdvak (1880-1945) aan de orde. De geraadpleegde bronnen voor de beschrijving van de periode 1550-1880 zijn hieronder vermeld.
Bronnen
Visscher, W. Verveningen en Verveners in Friesland Leeuwarden Nederland: Wijdemeer;
Archiefmateriaal van de provinciale archieven van Drenthe en Friesland
Archiefmateriaal van de gemeente Westerveld
Kerspelstokkies, het periodiek van de historische vereniging ’t Fledderkerspel
de website Delpher.nl
Het echte begin
